Türkiye ile Polonya arasında diplomatik ilişkilerin tesisinin 600. yıldönümünü kutladığımız 2014 yılından sonra, ülkelerimiz arasında ilişkilerin yeniden tesisi münasebetiyle Lozan’da Dostluk Antlaşması’nın imzalanmasının 100. yılını 2023 yılında gururla kutlamış bulunuyoruz.

Osmanlı İmparatorluğu ile Lehistan (sonrasında Lehistan-Litvanya Birliği), Orta Çağ'ın sonlarından on sekizinci yüzyılın sonuna kadar doğrudan komşu olan iki devlet olarak uzun süre yoğun komşuluk ilişkileri yürütmüş, muhtelif düzeylerde temaslar sayesinde kültürel zenginliklerine de katkıda bulunarak irtibatlarını sürdürmüşlerdir.

İlk temaslar Sultan Çelebi Mehmed (Birinci Mehmed) dönemine kadar uzanmaktadır. 1414 yılında Macar Kralı Sigismund, Osmanlılara karşı Lehistan Kralı II. WładysławJagiełło’dan yardım istemiş, Kral Jagiełło iki güç arasında arabuluculuk yapmayı teklif etmiş ve Goralı Skarbek ile Gregory'yi elçi olarak Sultan Çelebi Mehmed'e göndermiştir. Böylece Osmanlı İmparatorluğu ile Lehistan arasında ilk resmi diplomatik temas kurulmuştur. Bilahare Lehistan Kralı’nın yardımıyla Macaristan ile Osmanlı İmparatorluğu arasında altı yıllık bir ateşkes imzalanmıştır.

Özellikle 18. yüzyılın sonlarından itibaren Lehistan’ın paylaşıma uğramasıyla girilen sancılı dönemlerinde Lehler Osmanlı İmparatorluğu’nun desteğini almışlardır. Osmanlı İmparatorluğu, toprakları Rusya, Prusya ve Avusturya arasında paylaştırılan Lehistan'ın haklarını savunagelmiştir. Tarih kitaplarında, 19. yüzyılda Padişah’ın Büyükelçileri kabul törenlerinde "Lehistan elçisinin yolda olduğu" şeklindeki geleneksel bir açılışla törene başladığı söylenir. Bu uygulama, Babıali'nin Lehistan’ın paylaşımını tanımayı reddettiği gerçeğini yansıtıyordu.

Nitekim Lehistan istilalar ve paylaşımlarla karşı karşıya kaldığında Lehlerin bir kısmı, topraklarının acımasız işgalinden kaçarak Türk topraklarına sığındılar. Buna mukabil, ülkemize gelen Lehler Türkiye'nin siyasi, askeri, kültürel ve bilimsel hayatına çok değerli katkılarda bulundular.

İstanbul'da güzide bir yerleşim olan ve kelimenin tam anlamıyla “Lehlerin köyü” anlamına gelen bugünkü Polonezköy, başarısızlıkla sonuçlanan Kasım Ayaklanması’nın (1830) ardından 1842'de Prens Adam Jerzy Czartoryski’nin inisiyatifiyle bir grup Leh tarafından kurulmuştur. Lehçe Adampol olarak bilinen Polonezköy’ün bu dildeki ismini, köyün kurucusu ve banisi Adam Jerzy Czartoryski’den almıştır. Polonezköy yerli ve yabancı turistlerin ilgiyle ziyaret ettiği bir yerleşim olup, Türkiye - Polonya dostluğunun da bir simgesidir.

İki ülkenin ortak tarihinin önemli isimlerinden biri de Polonya'nın epik şiiri Pan Tadeusz'un yazarı Adam Mickiewicz’tir. Adam Mickiewicz, Kırım Savaşı esnasında İstanbul'a gelerek Kazak Alayları’nı organize etmeye çalışmış ve burada vefat etmiştir. Bugün halen müze olarak hizmet veren Mickiewicz’in yaşadığı ev iki ülkenin tarihi ilişkilerini simgelemektedir.

Ünlü besteci ve yorumcu Ali Ufki Bey (Wojciech Bobowski), Sultan Abdülaziz'in saray ressamı Stanislaw Chłebowski, dedesi Mustafa Celaleddin Paşa (Osmanlı ordusunda görev yapmış Konstanty Borzecki) olan büyük Türk şairi Nazım Hikmet, Polonezköy doğumlu La Diva Turca olarak bilinen dünyaca ünlü soprano Leyla Gencer, Türkiye’nin Varşova’daki ilk elçilerinden şair ve yazar Yahya Kemal Beyatlı, tarih boyunca Türkler ve Lehler arasında sağlam bağların kurulmasına hizmet eden pek çok isim arasında sayılmaktadır.

Birinci Dünya Savaşı sırasında Polonya topraklarında bulunan Galiçya Cephesi’nde hayatını kaybeden çok sayıdaki Türk askerinin şehitliklerinden birisi de Krakow'daki Rakowicki Mezarlığıdır ve iki halk arasındaki tarihi dayanışmanın bir başka sembolünü teşkil etmektedir.

İki ülke arasında 23 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan ebedi Dostluk Antlaşması’yla, Polonya, genç Türk Devleti’ni henüz Cumhuriyet ilan edilmemişken tanıyan ilk devletlerden birisi olmuştur. Esasen bu Antlaşma, milletler arasındaki dostluğun bir başlangıcı değil, asırlardan beri var olan bu dostluğun sürdürülmesinin bir taahhüdü olarak tarihe düşülmüş bir nottur.

İkinci Dünya Savaşı'nın zirveye ulaştığı dönemlerde Türkiye, Ankara'daki Polonya Büyükelçiliği'ni dönemin Nazi yetkililerine teslim etmeyerek sağlam duruşunu bir kez daha göstermiş ve Polonya'nın çıkarlarını savunmuştur.

1940'lı yıllarda Türkiye'ye gelen Polonyalı uçak mühendis ve teknisyenlerin Türk Havacılık Sektörü’ne sundukları kaydadeğer katkıların belirtilmesinde de yarar görülmektedir.

İkili ilişkileri oldukça iyi düzeyde olan ve 600 yılı aşkın dostlukları bulunan Türkiye ve Polonya, geleceğe güvenle ve umutla bakmaktadır. Esasen 1989'dan bu yana ikili ilişkilerde her alanda ilerleme eğilimi devam etmektedir. Türkiye, Polonya'nın NATO'ya üye olma arzusunu güçlü bir şekilde desteklemiş, Polonya da her zaman Türkiye'nin AB üyeliğinin güçlü destekçilerinden biri olmuştur. Ortak değerleri ve benzer dış politika vizyonunu paylaşan iki müttefik, ikili ve uluslararası düzeyde kapsamlı ve çok boyutlu bir işbirliğine sahiptir. Türkiye ve Polonya'nın coğrafi konumları, büyüklükleri ve tarihsel deneyimleri ile iki ülkenin küresel güvenlik ve istikrara yaptığı önemli katkılar, daha fazla işbirliği için yeni imkanlar sunmaktadır.

2009 yılında imzalanan bir anlaşmayla stratejik ortaklığa yükseltilen Türkiye ile Polonya arasındaki ikili ilişkiler, her zaman dostane ve uyumlu şekilde gelişmeye devam etmektedir. Türkiye ve Polonya’nın çok yönlü işbirliklerini ve ilişkilerini her alanda daha da geliştirmek için büyük fırsatları mevcuttur.

Öte yandan, dinamik ve canlı ekonomilere sahip, hızla büyüyen iki ülke olarak Türkiye ve Polonya, ekonomik işbirliği açısından da büyük potansiyele sahiptir. İki ülkenin ekonomik işbirliği alanları arasında enerji, gemi inşa, inşaat, altyapı ve savunma sanayii yer almaktadır. İkili ticaret hacmi son yıllarda dikkat çekici bir artış göstererek 10 milyar Avro’ya ulaşmış olup, iki ülke de bu ticaret hacmini artırma arzusundadır.

Kültür ve eğitim alanındaki işbirliği de ikili ilişkilerimizin önemli bir boyutunu oluşturmaktadır. Varşova Üniversitesi, Jagiellon Üniversitesi (Krakow) ve Poznań Adam Mickiewicz Üniversitesi'nde Türkoloji Bölümleri bulunmaktadır. Polonya aynı zamanda Türk üniversite öğrencileri için de en çok tercih edilen Erasmus destinasyonlarından biridir. Ayrıca, Varşova'daki Yunus Emre Enstitüsü kurulduğu 2013 yılından bu yana kültürel işbirliğimizin geliştirilmesinde önemli bir rol oynamaktadır.

Yapılan üst düzey ziyaretlerin sıklığı ve artan ekonomik, kültürel ve turistik temaslar, ikili ilişkilerin daha da derinleşmesine önemli katkılar sunmaktadır. Polonya'da yaşayan tahmini 20.000 Türk vatandaşının yaklaşık 4.000'i Polonya üniversitelerinde eğitimine devam eden öğrencilerden oluşmaktadır. Polonya'da ikamet eden vatandaşlarımızın birçoğu gerek şirket sahibi/kurucusu gerek Polonyalı ve çok uluslu şirketlerde yönetim kadrolarında ya da mühendislik pozisyonlarında çalışmaktadır.

KOVID-19 küresel salgınının ardından giderek daha fazla Polonyalı turist en sevdikleri destinasyon olarak Türkiye'yi tercih etmektedir. 2023 yılı itibarıyla 1,5 milyondan fazla Polonyalı turist Türkiye'yi ziyaret etmiştir.

Gerek Türkiye’de ve gerekse Polonya'da 2023 ve 2024 yılları boyunca pek çok etkinlikle kutlanan Dostluk Anlaşması'nın 100. yıl dönümünün ikili ilişkilere yeni bir ivme getireceğine inanmaktadır.